In dit blog neem ik je mee op de zoektocht naar het vergeten levensverhaal van mijn voorvader Christiaan die geboren werd op de Kust van Guinee, als gestolen kind naar Nederland werd gebracht en voor zijn doop Presto werd genoemd. Welke naam zijn ouders hem gegeven hebben, is (nog) onbekend, vandaar de naam van het onderzoek “Hoe heette Christiaan?”
Niet alleen onderzoek ik zijn leven en de wereld waarin hij leefde maar ook dat van zijn kinderen en kleinkinderen. Tijdens de speurtocht ontdekte ik dat Christiaan lang niet het enige Afrikaanse jongetje was, die als bediende in Nederland terecht kwam. Ook over de anderen schrijf ik.
Hoe dat allemaal begon?
Jaren geleden typte ik mijn naam in de Google zoekbalk en de uitkomst heeft mij niet meer losgelaten. Dit vond ik:
(Ondertussen weet ik dat onderstaande niet correct is.) Hiermee begon mijn zoektocht die mij tot de dag van vandaag bezig houdt. Wilt u weten wat er tot nu toe bekend is?
In de Samenvatting staat Christiaan zijn levensverhaal met alle vondsten tot nu toe.
Een overzicht van alle blogs zijn te lezen via het Archief.2013 was het jaar dat de slavernij in Nederland 150 jaar was afgeschaft en mijn gedachten gingen zeer regelmatig naar mijn voorvader Christiaan van der Vegt, wiens achternaam en krullen ik met trots draag.
Daarom heb ik besloten om op zoektocht te gaan naar zijn vergeten levensverhaal en dat vast te leggen in dit blog. Mijn droom is om ooit de naam te weten die zijn ouders hem gegeven hebben bij zijn geboorte op de Kust van Guinee, vandaar de vraag:
“Hoe heette Christiaan?”
In de Samenvatting worden alle vondsten bijgehouden zodat u vlot op de hoogte bent van het verhaal.
In het Archief staan alle blogs op een rij, in volgorde van het schrijven.
De zoektocht is ook te volgen via de Facebookpagina (+500 Volgers) waar o.a. de blogposts worden geplaatst en de timeline is gevuld met bronbestanden.
Op Pinterest (+150 volgers) staat een verzameling van schilderijen (+600) met Afrikaanse bedienden bij Europese families en afbeeldingen die horen bij het verhaal van Christiaan zijn leven.
Op Google Drive is een archief vrij toegankelijk met alle gevonden documenten en aktes.
Er is een Tijdslijn met gebeurtenissen in Christiaan zijn leven.
De Stamboom met zijn nazaten is in te zien via MyHeritage.
Alle gemaakte foto’s van plekken uit zijn leven staan op Flickr. Af en toe Twitter ik over vorderingen en vondsten met #HoeheetteChristiaan.
Ondertussen vormt er zich een Christiaan Bibliotheek, op Library Thing is zichtbaar welke boeken in de bibliotheek aanwezig zijn.
Van de beschreven bladmuziek in de inventarislijsten gemaakt na het overlijden van D’Arrest, heb ik een Spotifylijst aangemaakt. Deze muziek hoorde en speelde Christiaan in Huize d’Arrest.
In mijn DNA is Christiaan nog duidelijk zichtbaar:
Schroom niet om te reageren. Heeft u vragen of opmerkingen? Ik hoor ze graag! U kunt ze posten op de facebookpagina of onder het blog. Ik reageer altijd.
Dit wordt het derde blog over Christiaan zijn zoon Teunis die “Uitlandig” was, die als Anton von der Fecht door Duitsland reisde met de koopman Heinrich Hill.
Doordat de levenden de afgelopen weken veel tijd nodig hadden, was ik er nog niet aan toegekomen om verder onderzoek te doen naar de man die dit over Teunis schreef:
“Daß der W..zeichen dieses Anton von der Fecht von Wesel an den Südrasen in Holland hier beij dem Unterzeichneten ein und ein halbes Jahr als Bedienter treu und redlich, wie es einem jungen Menschen zustehet, gedienet habe, auch sich während dieser Zeit über fleißig und auf keine unrechte Wege sich aufgehalten habe, bezeuge ich mit meiner eigenen Handunterschrift und beigedrucktem Siegel zur Legitimation ausgestellt auf meiner Reiße, zu Höchst a/m bei Franckfurt den 10ten Februar 1815 – Heinrich Hill”
Gelukkig was Lieve net zo nieuwsgierig als ik naar deze Heinrich en kreeg ik een email van haar:
“Als je dit zelf nog niet gevonden hebt, zou ik zeggen, ga rustig zitten als je dit leest, want het is nogal schokkend.”
Ik heb diep adem gehaald en de bijlages van haar email geopend.
Het leest niet eenvoudig en met behulp van Michel Doortmont begreep ik wat er stond en inderdaad, schokkend….
“Ich mache einem Hoch[…]verehrenden Publikum bekannt dass ich mit einer Gesellschaft Kaffern alhier, angekommen bin. Sie sind aus dem Innern von Afrika, und sind täglich von Morgens 10 bis Abends 10 Uhr zu sehen. Sehr interessant is es zu sehen, wie diese Art Menschen Speisen, da sie lebendiges Federvieh verzehren, und geschieht die Speisung täglich zweimal, Nachmittags 4 und Abends 8 Uhr. Diese Personen sind in vielen groszen Städten mit Beifall aufgenommen worden. Der Schauplatz is in der Mohrenstrasze Nr. 49 in englischen Hause. Heinrich Hill.”
Heinrich Hill had een “Human Zoo”, een ander woord weet ik er niet voor….. In het Nederlands wordt het “Etnologische tentoonstelling” genoemd maar dat geeft voor mij lang niet zo duidelijk weer wat het was. Een rondreizende tentoonstelling waar men mensen toonde.
Heinrich Hill zijn Human Zoo was in de Mohrenstraat. Hij stelde de personen uit Afrika tentoon van 10 uur ‘s ochtends tot 10 uur ‘s avonds. Tweemaal daags kregen ze levende vogels te eten…….
Ik heb geweten dat mensen werden tentoongesteld, ik schreef er over in mijn blog over de wereldtentoonstelling van 1883 in Amsterdam. Daar kwamen meer dan één miljoen mensen kijken naar mensen achter tralies.
Maar dit is zoveel eerder, 1814 in Duitsland, rondreizend… en Teunis was in dienst bij een Heinrich Hill….
Hoeveel kans is er dat er nog een rondreizende Heinrich Hill was met een zwarte man? Zou Teunis de man zijn die hij dagelijks voerde met levende vogels?
En dan denk ik aan Christiaan die in januari 1815 wordt gearresteerd in Krefeld. Tot nu toe had ik door de vondst van de kermistent op de Botermarkt in Amsterdam, september 1814 gedacht dat Christiaan daar was. Alleen staat er nergens iets waar ik dat echt uit kan opmaken. Zou Christiaan ook in dienst zijn geweest bij Heinrich Hill en zich met zijn zoon tentoongesteld hebben?…..
Christiaan was eind januari 1815 terug in Amsterdam, Teunis eind februari.
Nu heb ik een grote vraag, was Heinrich Hill begin januari in Krefeld? En dit is nog niet alles.
In de volgende email kreeg ik van Lieve een link naar een andere advertentie van Heinrich Hill. In 1813 trok hij rond met vier Indianen uit Ceylon, een vader en twee dochters, eentje van 24 en eentje van 14. Dit zou toch niet Christiaan met Grietje en Antje geweest zijn??
De burgemeester schreef dat Christiaan optrad als de Koning van Kandia, een gebied in Ceylon. Grietje is in 1784 geboren, Antje in 1796.
Ondertussen is de eerste schok over en ik wil nu alles hierover weten.
Ook over de Human Zoo al zo vroeg in de 19e eeuw, dat ben ik tot nu toe ook niet tegengekomen. Ik denk dat ik een paar dagen het archief van Krefeld in ga….
En Heinrich Hill? Die trok in ieder geval in 1819 nog rond …….
Martina, dank je wel voor het uitwerken van die zo lastig leesbare aanbeveling.
Lieve, met jou als mede onderzoeker komt dit onderzoek steeds stappen verder. Dank je wel dekt niet de lading van wat ik zeggen wil. Ik ben je zeer dankbaar.
Zou je meer willen weten over Human Zoo’s, kijk dan eens naar dit filmpje.
Dit blog is het vervolg op Uitlandig, de zoektocht waar Christiaan zijn zoon Teunis was waardoor hij niet bij de militie kon zijn. Een grote dank aan het Noord-Hollands archief, dankzij hen kan ik dit blog nu al schrijven.
Ik had een verzoek ingediend om twee boeken te scannen waar ik de documenten mogelijk zou kunnen vinden. De eerste kon niet maar de tweede kreeg ik als PDF in mijn email. De vondsten die ik daarin deed, lieten mij even stuiteren door de kamer.
De PDF heeft 501 pagina’s en ik ben bij het begin begonnen. Af en toe kwamen er documenten voorbij met nummers die er vlakbij zaten, dat gaf hoop. Het werd duidelijk dat “898” te maken had met alle post over de militie.
Op pagina 224 was het zover! Nr 2468! Zie je het staan? Van der Vegt!
Op dat moment was ik zo blij met mijn scrollwieltje op de muis, op pagina 241 begonnen de documenten met betrekking tot Teunis, jazeker meervoud!
Laat ik de documenten in chronologische volgorde laten zien. Als eerste is dan een kopie van een brief van Teunis! Na mijn beste kunnen (zie je fouten, laat het mij even weten, dan kan ik verbeteren) heb ik de brief uitgeschreven:
“Aan Zijn Excelentie StaatsRaad Goeverneur van Tets van Goudriaan
Geeft eerbiedig te kenne den Requestant, Teunis van der Vegt, geboortig Van Weesip, oud 27 Jaare, En Tans Woonende in Amsterdam, dat hij Requestant Zig Nedrig vervoegt tot Zijn Excelentie, Verzoekende Zijn Exselenties goedgunstig. Behaagen hem Requestrant te verleenen, om in den Huwelijkse Staat sig te mogen Begeeren. Daar hij Requestrant tot Zijne Excelentie Zijn toevlugt neemt is om reeden, dat de Regering van zijn geboorte stad mijn wijgert, om de Nodigen Documenten strekkende te bewijsen, om sulk te kunnen Volbrengen, om Reeden ik geen bewijs kan toonen in looting, Deel genomen te hebben, ten Dienst te dezen Landen, En daar ik Requestrant ten tijden van den jaaren 1813 tot den jaaren 1815 Februari Diensbaar ben geweest, Buijten dezen lande, Ten Dienste van de Heer H. Hiel, Koopman en Leveransier in Laakens in Dueijsland en Limburg. Waar van ik Behoorlijke Attestatie van kan toonen. Van diensbaarheid en gedrag.
Zoo neem ik mijn toevlugt tot Zijn Excelentie Daar ik te Raaden, ben geworden van den WEdele Heer Claas Regerend Lid Van de Stad Amsterdam Om mij bij Request te vervoegen Bij Zijn Exselentie En te verzoeken om ijn Boven gemelde voorneme Daar in te Begunstigen, dat mij behoorlijken Documenten Daar toe strekkende, van mijn plaatselijke Regering, worden ter hand gesteld Waar op ik mij verlaaten en beveelen mij in Zijn Exselentie goede genegenheid,
F, Welk Verhopende ?? Teunis van der Vegt Wonende in de Kleine Kattenburgerstraat Wijk 16 No 175
Amsterdam Den 12 April 1815”
Kan je je voorstellen dat ik dit even moest laten bezinken?
Hij was dus in Duitsland en in Limburg…. en de brief schreef hij omdat de burgemeesters van Weesp hem niet de documenten willen geven om te trouwen.
Hier wil ik zoveel meer over weten…..
Eerst over zijn huwelijk, omdat hij dus niet bij de loting was, krijgt hij in Weesp niet de andere documenten. Hiervoor ga ik nog het archief in Weesp bezoeken, ergens zal daar toch wel een aantekening over te vinden zijn?!
Hij zal dit aangevraagd hebben in februari of maart, deze brief is tenslotte van 12 April. Ik ben nu ook benieuwd hoe hij zijn bruid kent. Hij is net terug na twee jaar, wil meteen trouwen. Wie weet vind ik hier nog wel meer over.
Wie is “Daar ik te Raaden, ben geworden van den WEdele Heer Claas Regerend Lid Van de Stad Amsterdam” en hoe zou hij bij hem terecht zijn gekomen?
En dan wat hij die twee jaar gedaan heeft!
“En daar ik Requestrant ten tijden van den jaaren 1813 tot den jaaren 1815 Februari Diensbaar ben geweest, Buijten dezen lande, Ten Dienste van de Heer H. Hiel, Koopman en Leveransier in Laakens in Dueijsland en Limburg.”
Hiermee kom ik op het volgende document wat ik vond! Een aanbeveling van Heinrich Hill over Anton von der Fecht.
Het is in het Duits en slecht te lezen voor mij… maar er is iemand die dit nu trachten te lezen en het vertaald. Ik kon niet wachten met het schrijven van dit blog, er komt nog een vervolg en daarin zal ik ook dit document meenemen.
Ik probeer mij voor te stellen hoe het geweest is. De Duitse koopman in lakens die rondreist in Duitsland en Limburg met Teunis als zijn dienaar. Zou hier nog meer over te vinden zijn?
Wij kunnen het dan niet lezen, destijds kon men dat wel blijkt uit het volgende document! Mark, dank voor je hulp met het uitschrijven!
“N 508 No 898/2093 12 April 1815
Request van T van der Vegt
Amsterdam den 24 April 1815
Bij marginale apostelle van den 12 dezen maand steld uw in onze handen ten fine[?] van berigt, consideratien en advies, rekwest van Teunis van der Vegt, welke in der tijd niet ingeschreven zijnde op de registers voor de Landmilitie is geweigerd geworden om den Echt te bevestigen. Wij hebben de Eer met terugzending van …. Rekest ued te berigten, dat de rekwestrant ons een paspoort heeft geexhibeerd waar uit blijkt dat dezelven in oktober 1813 van hier is vertrokken en den 24 dier maand te Wezel is aangekomen terwijl dit aan het rekwest geannexeerde Declaratoir van goed gedrag van zijn gewezene Heer aan welks echtheid wij Vermeenen te mogen geloof slaan den 10 feby 1815 uit Höchst aan de mein by Frankfort is getekend. De ouders van den rekwestrant te Weesp woonachtig hadden hem moeten doen inschrijven, Doch van hun verzuim kunnen wij den rekwestant niet beschuldigen.
Overigens is den rekwestrant schoon Hollander van geboorte volstrekt van de couleur, zo dat hij inderdaad in dien hij zich in persoon had aangebode.. Zwarigheid zouden hebben gemaakt om hem op onze registers in te schrijven.
Burgemeesteren ver stad Amsterdam P.A. van Boetzelaar ter ordonantie van den zelve C Mae..e”
Wat zou ik graag dat paspoort inzien waar ze het over hebben!
De laatste zinnen begrijp ik niet helemaal. Eerst vraag ik mij af hoe ze weten dat Teunis een zwarte man was, een man van “couleur“? En waarom zou dat “zwarigheid” hebben gemaakt in Amsterdam? Teunis zijn broers Jan en Cornelis hebben beide gediend in de militie zonder enig probleem, zij werden in Weesp ingeschreven. Jan heeft een medaille en gratificatie gehad voor de Slag bij Waterloo.
Deze documenten geven antwoorden maar ook weer vele vele vragen.
Over wie Heinrich Hill was, hoe kende Teunis hem? Zou ik iets kunnen vinden over hun reizen?
Hoe kende Teunis zijn bruid? Hij kon niet schrijven, dus brieven sturen tijdens zijn reis kon niet. Zou ze zwanger geweest zijn van hem? Verwekt in februari? Hun eerst kind waar ik van weet werd in 1816 geboren…
Werkte de burgemeesters van Weesp zijn huwelijk expres tegen? Ik heb ze daar eerder van verdacht. Andere kinderen van Christiaan huwden allemaal in 1820 in Weesp en niet eerder. Michel Doortmont en ik heb daarom de huwelijken tussen zwart en wit in die tijd onderzocht. Michel heeft er een blog over geschreven.
Ook ben ik benieuwd of ik andere zwarte mannen in Amsterdam kan vinden rond 1814 die “zwarigheid” hebben meegemaakt bij het inschrijven voor de militie.
Ik ben begonnen om in archieven te zoeken naar Anton von der Fecht….
Dit alles vraagt om meer onderzoek, bezoeken aan de archieven in Amsterdam en Weesp en misschien wel ergens in Duitsland op zoek naar Heinrich Hill, koopman en leverancier in stoffen.
Ook iets om even bij stil te staan is dat Christiaan en Teunis dus tegelijkertijd in Duitsland waren, Christiaan is tenslotte in januari 1815 in Krefeld opgepakt. Hij kwam op 29 januari weer aan in Amsterdam, kort daarna was Teunis terug. Het briefje met de aanbeveling is geschreven op 10 februari in Höchst, een plaats bij Frankfurt.
Nog meer wat mij nu is opgevallen, drie van de zonen waren enige of lange tijd buiten Nederland. Gold dat ook bij andere gezinnen?
Christiaan was aanwezig bij het huwelijk van Teunis, zou dat ook een soort provocatie zijn geweest naar de burgemeesters van Weesp?
Teunis is niet verder gegaan met de koopman, een paar jaar later werkte hij aan het Noord-Hollands kanaal met zijn broers…
Het lijkt mij wel te begrijpen waarom ik stuiterde toen ik de documenten gelezen had.
Er is werk aan de winkel! Op zoek naar antwoorden!
Ook ga ik de Duitse DNA matches maar eens in de gaten houden….
Als afsluiter een prachtige foto gemaakt door Jacob Olie in 1894 van de straat waar Teunis woonde, de Kleine Kattenburgerstraat. Een klein psje voor alle zoekers, geef nooit op. Soms komen antwoorden op onverwachte momenten uit onverwachte hoek.
Omdat Christiaan zijn kinderen huwden nadat de Burgerlijke Stand was ingevoerd, heb ik van hen de documenten die zij moesten inleveren voor het huwelijk. Bij Teunis zit een briefje wat mij al langer intrigeert. “Gezien de requeste van Teunis van der Vegt oud 27 Jaaren te Amsterdam om vrijstelling van den Dienst der Landmilitie. Gezien het berigt van Heeren Burgemeesters van Amsterdam. Gelet dat denzelve tijdens de Loting uitlandig was Verklaard dat de requestant uit dien hoofde ontheven is van zijn verpligting omtrend de Land Militie van het Jaar 1814.”
Het woordje “uitlandig” houdt mij bezig. De afgelopen jaren heb ik er al veel mogelijkheden op losgelaten. Zou Teunis zijn gaan varen of was hij met de troepen van Napoleon mee naar Rusland, bijvoorbeeld.
Zijn broers Cornelis en Jan heb ik wel teruggevonden bij de militie. Cornelis was van in Frankrijk en Vlaanderen in 1814 en 1815. Jan vertrok in 1815 naar Suriname. Teunis vond ik niet. Er is een mogelijkheid dat Teunis in Franse dienst was zoals zijn neef Marten de Bas, die diende bij het 14e Regiment Kurassiers maar in die boeken kwam ik hem ook niet tegen.
Cornelis en Christiaan jr. stonden netjes onder elkaar met hun geboortedata, respectievelijk 31 december 1782 en 16 mei 1793. Teunis had hier tussen horen te staan, zijn geboortedatum is 9 september 1787. Jan stond er niet tussen, hij was vrijgeloot en heeft zich als nummerwisselaar gemeld. Christiaan jr werd hoefde niet te dienen vanwege een kwade stee op zijn hoofd….
In de eerste brief van Christiaan staat “als van twee zijner Zoonen (welke de Eer genieten onder de Vaandels van uwe Majesteit te dienen” Dat zullen dus Jan en Cornelis zijn.
De vraag blijft dus, waar was Teunis?
In het Noord-Hollands archief heb ik destijds een dik boek doorgebladerd. Op zoek naar het briefje van de burgemeester…. Maar… ik wist toen nog niet wat ik nu weet en zocht te willekeurig.
De afgelopen weken was ik bezig met de tijdlijn, dat doe ik regelmatig en soms valt er dan een stukje samen. Zoals nu. Opeens zag ik dat er iets gelijk liep. In 1814 moet Christiaan naar Krefeld zijn vertrokken om daar op kermissen geld te verdienen. Zou Teunis met hem meegegaan zijn?
Nadat Christiaan werd teruggebracht naar Weesp moest hij zich melden bij de burgemeester, zou dat bij Teunis ook zo zijn en is er daardoor een verwijzing naar de burgemeester van Amsterdam waar Teunis destijds woonde?
Ik heb vandaag de inventaris van het Noord-Hollands Archief eens met andere ogen bekeken en kwam bij de volgende stukken uit: Bij de tweede werd ik toch wel een beetje enthousiast want wat staat er als aantekening op het briefje bij Teunis zijn huwelijkse bijlagen? 2468 valt in de archiefomschrijving van 1466-2526.
Vandaag heb ik dus op de knop gedrukt En nu afwachten of hier ergens staat waar Teunis “Uitlandig” was! (Stiekem hoop ik dat hij inderdaad met zijn vader op pad was….)
UPDATE 13-08-2018:
Email van het Noord-Hollands Archief:
Kleine tegenvaller:
“Het door uw aangevraagde archiefstuk komt helaas niet in aanmerking voor scannen op verzoek door het grote formaat. Excuses voor het ongemak en de latere berichtgeving. U kunt het origineel komen raadplegen in de studiezaal aan de Kleine Houtweg 18.”
In het blog “Schepen voor de Kust” schreef ik al dat er foto’s van mijn reis “In de Voetsporen van Christiaan” door Ghana mijn aandacht houden.
Deze keer wil ik een andere foto laten zien. Eentje die mij bewust heeft gemaakt aan hen die voor Christiaan waren.
Deze foto is gemaakt bij het paleis van de chief van Elmina. De vrouwen zaten ook in de wachtkamer en ik bleef stiekem naar hen kijken.
Tijdens de reis werd ik mij steeds meer bewust van Christiaan zijn moeder die mijn voormoeder is. Haar werd haar zoontje ontnomen en ze heeft nooit meer iets van hem vernomen. Door het vinden van Chloë weet ik dat zij nog meer heeft meegemaakt. Chlöe is verwant aan haar maar niet via Christiaan. Zijn er haar andere kinderen ontnomen die vervoerd zijn naar Amerika of is ze zelf terecht gekomen in slavernij en beland op een plantage in Virginia of Mississippi?
Met alle huidige DNA ontwikkelingen kan ik daar misschien ooit wel een antwoord op vinden. Chloë en ik doen daar alles aan.
De vrouwen in de wachtkamer maakten mijn gedachten aan haar zoveel sterker en ik bleef gluren.
Na de audiëntie raakten we met hen in gesprek. Frank, onze tussenpersoon, legden hen uit wie ik ben en waarom ik daar was en de rollen draaiden om. Zij gingen mij observeren.
We gingen tegenover elkaar staan en keken naar elkaar, glimlachten. Op dat moment realiseerde ik mij heel sterk dat Christiaan zijn moeder ook mijn voormoeder is. Dat er tussen haar en mij maar zes generaties zijn….. en dit moment met deze vrouwen was de afstand even heel klein…
Voor niet genealogen lijkt zes generaties heel veel maar dat is echt niet zo. Al eerder liet ik een foto zien van mijn voormoeder Antonia van der Graan (1819-1909) omdat zij Christiaan had kunnen zien, hij overleed toen zij zes jaar was.
Grietje Willems Jonker (8 oktober 1823 Den Helder – 2 mei 1896 Den Helder)
Grietje Jonker is een andere voormoeder, van dezelfde generatie als Antonia van der Graan. Ook zij woonde in Den Helder en ook zij werd geboren toen Christiaan nog leefde.
Teunis en Grietje, kinderen van Christiaan woonden in Den Helder en mijn beide voormoeders zullen hen vast gezien hebben.
Om nog even anders te kijken, beide dames waar ik een foto van heb, zijn van de generatie die de kleinkinderen van mijn Afrikaanse voormoeder zouden zijn.
Niet zover weg toch?
Op het moment heb ik niet veel tijd om naar archieven te gaan voor onderzoek maar er zijn nog genoeg open eindjes waar ik mee bezig kan zijn. In dit blog schrijf ik over één zo’n groot vraagteken, de gratificatie.
Zoals ik vaker schrijf, regelmatig lees ik terug in de documenten die ik heb. Elke keer lijkt het of ik toch weer iets nieuws lees, ook doordat ik meer weet en sommige zinnen daardoor beter kan plaatsen. Deze keer las ik de brief van dochter Antje uit 1830 aan Koning Willem I nogmaals. Ik kan er niks aan doen, Antje geeft mij een glimlach door die brief. Er staat bijvoorbeeld:
“hebbende zij zelve voor nu Elf Jaaren bij gelegenheid der Kermis alhier in s’Gravenhage de bijzonder eer en genoegen gehad van Eenmaal door Uwe K[oninklijke] M[ajesteit] en vier malen door Z[ijne] K[oninklijke] H[oogheid] den Heere Kroonprins in hare Tent met een bezoek vereerd te worden, hare Talenten en Werkzaamheden te verrichten en hoogstderzelver voor haar zoo vereerende toejuiging te genieten waarvoor zij nog bij dezen hare oprechtste dank betuigd.”
“De krachtvermogens van de eerfte gaan alle verbeelding te boven; zij laat, onder anderen, op haar ligchaam plaatsen een houten brug, geschikt voor eenen Huzaar te Paard, met nog acht volwasfene Menfchen, welke alle op haar ligchaam staan”
Zie je het voor je? Ik wel, de kroonprins, later Willem II die in haar tent kijkt hoe er een huzaar met paard op Antje haar rug staat.
Het origineel van haar brief ligt in het Nationaal Archief en door de ondertekening is duidelijk dat Antje de brief niet zelf heeft geschreven maar laten schrijven.
Maar deze zoektocht is ontstaan door een andere zin in haar brief:
“En dat haar dikwerf genoemden Vader altoos zelfs tot aan het smertlijk overlijden van Hare Koninklijke Hoogheid Mevrouwe de Princes Gemalinne, toen Douarriere van Z[ijne] D[oorluchtige] H[oogheid] den Heere Prins Willem de Vijfde aan het Hof is bekend geweest, en zelfs door en tot het overlijden van H[are] K[oninklijke] H[oogheid] Mevrouwe de Princes van Oranje en Nassauw met eene Jaarlijkse Gratificatie is begunstigd.”
Deze zin heb ik weer vijf keer gelezen en bedacht mij toen dat het wel eens zo zou kunnen zijn dat er twee prinsessen worden genoemd en niet alleen Wilhelmina van Pruisen, weduwe van Stadhouder Willem V zoals ik hiervoor altijd had gedacht.
De zin heb ik ook voorgelegd aan Michel Doortmont en aan Paul Rem. Beiden kwamen tot dezelfde conclusie als ik, de tweede genoemde is niet Wilhelmina maar haar dochter Louise.
De afgelopen jaren heb ik in het Koninklijk Huisarchief en in het Nationaal Archief documenten onderzocht waarin is bijgehouden welke giften Wilhelmina van Pruisen deed en geloof mij, dat waren er veel. Dit is bijvoorbeeld “2e Verantwoording Aan Hare Koninklijke Hoogheid Mevrouw Douairière van Orange Nassau Tweehonderd Gulden ter dispositie gesteld van den Praesident der Hoofdcommissie van de Armeninrichting in ‘s Gravenhagen ter distributie aan de onderstaande behoeftige Requestranten”
In geen van de documenten werd Christiaan genoemd…. maar ik keek bij de verkeerde persoon!
Ook realiseerde ik mij wat er in de tweede brief van Christiaan geschreven staat:
“Aan Zijne Majesteit den Koning der Nederlanden, Prinse van Orange en Nassau, Groot Hertog van Luxemburg &c. &c. &c. Geeft met den onderdanigsten eerbied te kennen de ondergetekende Christiaan van der Vegt, geboortig aan de kust van Guinée en thans wonende te Weesp dat Hij Suppliant, na bevorens te zijn in dienst geweest van hare Koninklijke Hoogheid Mevrouwe den princesse Douairière Frederika Louisa Wilhelmina van Brunswijk;”
Johann Friedrich August Tischbein Coll. Het Loo
Daar is Louise weer. Ik schreef al vaker over haar omdat ik trachtte te achterhalen wanneer Christiaan bij haar in dienst was geweest. Tijdens Summerschool heb ik zelfs gezocht in het archief van Wolfenbüttel omdat zij gehuwd was met de Hertog van Brunswijk en Wolfenbüttel.
Dacht ik toen dat ik in archieven rond 1791 moest zoeken, nu zie ik dat anders.
Louise kwam in 1814 met haar moeder Wilhelmina terug in Nederland en ging wonen in Haarlem, paviljoen Welgelegen.
Welgelegen, kopergravure uit 1815 van F.C. Bierweiler
In 1813 raakte Christiaan zijn functies van Lantaarnopsteker en Pluimgraaf kwijt. (Daar gaan de brieven steeds over). De eerste keer dat ik hem weer vind, is september 1815 in Amsterdam tijdens de Kermis op de Botermarkt.
Zou Christiaan in deze tussen periode in dienst zijn geweest bij Louise? Misschien maar eventjes, maar toch? Werkte hij bij Paviljoen Welgelegen in Haarlem? Haarlem was hem niet vreemd, de stad had zwanen gekocht van de Weesper zwanendrift terwijl hij de pluimgraaf was.
En zou zij dan degene zijn geweest die hem een gratificatie heeft gegeven in 1817 en de jaren erna? Zij overleed in 1819, haar moeder in 1820. Christiaan schreef geen brieven voor hulp in 1818, 1819 en 1820. In 1818 was er waarschijnlijk geen geld voor de begrafenis van Kaatje, zijn echtgenote. Zij werd op kosten van het gasthuis begraven. In 1820 had hij geld om de Vrederechter te betalen voor het opmaken zijn zijn verklaring over Antje haar huwelijk. Dit staat in groot contrast met de armoede waar hij in zijn eerste drie brieven gedateerd 1815,1816 en 1817 over schrijft.
In het Koninklijk Huisarchief liggen documenten over deze periode in Louise haar leven, ook financiële stukken. De Majesteit heeft mij toestemming gegeven om onderzoek te doen in zijn archief, binnenkort ga ik daar weer gebruik van maken. Op zoek naar de gratificatie en het eventuele dienstverband bij “hare Koninklijke Hoogheid Mevrouwe den princesse Douairière Frederika Louisa Wilhelmina van Brunswijk”
Op deze website worden cookies gebruikt om ervoor te zorgen dat de site zo soepel mogelijk draait. Als je doorgaat met het gebruiken van de website, ga ik er vanuit dat je ermee instemt. AnnemiekeOk
Hiermee begon mijn zoektocht die mij tot de dag van vandaag bezig houdt. Wilt u weten wat er tot nu toe bekend is?
2013 was het jaar dat de slavernij in Nederland 150 jaar was afgeschaft en mijn gedachten gingen zeer regelmatig naar mijn voorvader Christiaan van der Vegt, wiens achternaam en krullen ik met trots draag.
Dit gaf aan hoe het gearchiveerd was in Haarlem bij het 
Een klein psje voor alle zoekers, geef nooit op. Soms komen antwoorden op onverwachte momenten uit onverwachte hoek.
