Afgelopen week was ik op Texel en met een reden!

De Reede van Texel was ‘s werelds grootste ankerplaats in de Gouden Eeuw, staat op de site van Museum Kaap Skil:
“In de Gouden Eeuw lag aan de zuid-oostkust van het eiland ’s werelds belangrijkste ankerplaats, ook voor de VOC. Soms lagen er wel honderd schepen. Ze kwamen vanuit alle richtingen van de aardbol naar deze Reede van Texel.”

Reede van Texel en “het oude land”

In het boek “Geschiedenis van de WIC” door Professor Henk de Heijer schrijft hij op pagina 114:

“De kaart van het eiland Texel waar aan de kant van de Waddenzee de inkomende en uitgaande schepen van de kamers Amsterdam, Noorderkwartier en Stad en Lande voor anker gingen. De bewindhebbers van de kamers waren bij toerbeurt belast met de begeleiding van deze schepen.”

Dit boek is ook te koop in Museum Kaap Skil op Texel.

Om nog meer een idee te krijgen hoeveel schepen er voor de kust van Texel lagen, vond ik een lijst met 78 loodsen in 1699 op de informatieve site van Mirjam Klaassen. De loodsen waren nodig om de schepen veilig aan de kust te krijgen.
Wat dit voor mij speciaal maakt, is dat er op die lijst ook voorvaders van mij staan….

Het onderzoek leidt nog altijd in de richting dat Christiaan door Jacob Baron de Petersen, een hoge ambtenaar van de W.I.C. naar Nederland is gebracht.  Het is daardoor zeer goed mogelijk dat hij zijn eerste voetstappen in Nederland op Texel heeft gezet. Dit geldt natuurlijk ook voor vele van de andere jongetjes die als kindbedienden naar Nederland werden gebracht zoals o.a. Abraham Johannes, Christiaan Lespau, Christiaan van Souburg, Christiaan Narcis. Ook de vele schepen die vanuit Suriname naar Amsterdam voeren, zullen de Reede van Texel aan gedaan hebben.

In het scheepsjournaal van de Atlanticq waarmee Jan Ruijter uit Hagestein mee naar de Kust van Guinee voer, staat dat ze op de Reede van Texel waren.
Ook het schip waarmee Christiaan zijn zwager Jan de Bas Nederland ontvluchtte, lag enige tijd aan de Reede.

Dit alles was voor mij reden om graag een paar dagen naar Texel te gaan (andere reden is ook mijn Texelse voorouders, daarover later meer) en afgelopen week was het zover.

Het eerste wat mij opviel was dat Texel dichterbij Den Helder ligt, dan ik had verwacht. Het werd mij meteen duidelijk waarom er zoveel loodsen nodig waren, er liggen namelijk ook nog zandbanken tussen.

Na aankomst ging de reis meteen door naar Oudeschild, een plaatsje waar je je terug in de tijd kunt wanen. Zou Christiaan aan wal zijn geweest? Zouden ze hier overgestapt hebben naar een schip wat hem naar Amsterdam heeft gebracht?

Oudeschild moet een smeltkroes van culturen zijn geweest in die tijd…. mensen vanaf de Westkust van Afrika, vanuit Suriname en uit de Oost die meekwamen op de grote zeilschepen en tijdelijk op Texel verbleven.
De Zeemanskerk in Oudeschild werd gebouwd tussen 1648 en 1650 en zou door Christiaan gezien kunnen zijn.

In Oudeschild is ook het museum wat ik al eerder noemde, Museum Kaap Skil. Hier hoopte ik meer te leren over de schepen van de West Indische Compagnie die voor de kust van Texel hebben gelegen.

Wanneer je in het museum naar beneden gaat komt je in een zaal met een enorme maquette, prachtig gemaakt.
Zo heeft het er destijds uit gezien. Ook vond ik een video met uitleg over de Reede:

Deze video heeft voor mij een probleem… eentje die ik ook in het museum ondervond en bij de VVV…. Het gaat allemaal over de glorietijd van de VOC…..

Er is een kamer met 22 panelen met VOC scheepsnamen, heel indrukwekkend
maar geen enkel schip van de W.I.C. en ik vind dat toch wel een gemiste kans…. ook dat verhaal zou toch in het museum van Texel over de Reede thuis horen.

(Ik ben mij heus wel bewust dat ik nooit een lijst zal vinden met alle W.I.C. schepen die tussen 1745 en 1750 Nederland bereikt hebben maar een poging daartoe had ik graag gezien… )
Nu heb ik er weer een droom bij, het verhaal van de West Indische Compagnie zichtbaar op Texel. Daar zou ik graag een steentje aan bijdragen!

Op Texel ging ik in gedachte soms in de tijd terug, probeerde ik te zien wat de jongetjes gezien konden hebben wanneer ze hun eerste voetstappen in Nederland zetten. Bijna alle kerkjes van nu stonden er toen ook al, die hebben ze dus gezien.

Ook probeerde ik vanaf de dijk mij voor te stellen hoe het eruit gezien moet hebben met al die masten op de plekken die nu stil en leeg zijn.
En niet alleen hier was het een reis terug in de tijd.

Dit is het kerkje van Den Hoorn uit 1425.
Cornelis Duijnker en Aaf Simons kregen in Den Hoorn o.a. twee dochters. In 1655 werd Geertje geboren, zij is een voormoeder van mijn moeder. In 1665 werd Martje geboren, zij is een voormoeder van mijn vader. Vele generaties van de beide zussen bleven hier wonen.

Christiaan zijn achterkleinzoon Anthonie, mijn overgrootvader, huwde drie keer een dame van Texel, niet wetende welke familiegeschiedenis nog meer verbonden is aan het prachtige Texel. Ik ga zeker nog een keer terug.

Mijn leven is op het moment druk, niet alleen werk maar ook het project “Nog Onbekend” vraagt veel tijd.
Dat wil echter niet zeggen dat Christiaan uit mijn gedachten is, integendeel. Bij de tentoonstelling “Act II, 12 Portraits” van Joyce Vlaming in het Centraal Museum van Utrecht bleef ik kijken naar het portret van de bediende van Jan Pranger.

Portret van Jan Pranger (1700-1773), met een bediende’, 1742
Schilder: Frans van der Mijn
Coll: Inv.nr. A 2248 Rijksmuseum, Amsterdam / IB nummer 47954 RKD

In mijn gedachten was Christiaan ook zo gekleed, dit soort kleding lag tenslotte in de kledingkisten op zolder bij D’Arrest. Ook was Christiaan tot zijn 45ste bediende en deze man was ook niet meer piep. Zie je dat hij een ring draagt?

Door een aantal vorige blogs is het vast duidelijk geworden dat ik mij bezig hield met zijn kinderjaren aan de Kust van Guinee. Ik ben mij er wel van bewust dat ik hem daar niet zal vinden in de boeken, al hoop ik nog wel dat we iets gaan vinden in gemeenschappelijk DNA met iemand aan de kust. De volgende stap in zijn leven is de reis naar Nederland die hoogstwaarschijnlijk via Suriname is gegaan. Nederland deed aan driehoekshandel, mensen in de ruimen van de schepen van de Kust van Guinee naar Suriname en goederen zoals koffie, cacao, suiker en katoen naar Nederland….

Gezicht op de stad Paramaribo en het Fort Zeelandia, Frederik Jägerschiöld, 1772 (klik op de afbeelding voor groter formaat)

Het was druk in de haven van Suriname, hoe druk is te lezen in de Gouverneurjournalen waar ook in bij werd gehouden welke schepen binnenkwamen en vertrokken. Iemand heeft ooit alle opmerkingen over de schepen verwerkt in een excelsheet. Ik weet niet wie maar ik ben die persoon zeer dankbaar.

Niet alleen dat, er werd ook vastgelegd wie de passagiers waren en dat geeft mij inzicht hoeveel Afrikaanse bedienden er werden meegenomen naar Amsterdam. Meer dan ik ooit had kunnen bedenken toen ik op zoek ging naar het levensverhaal van Christiaan. De lijst heeft 10.817 regels en hieronder zie je er een stukje van door mij gesorteerd.

Hoe oud zouden ze geweest zijn vraag ik mij meteen af.
Een aantal zijn uit dezelfde tijd als Christiaan, zou hij hen ooit ontmoet hebben? De vragen blijven komen….

Ik denk nog steeds dat Christiaan met Jacob Baron de Petersen naar Nederland is gekomen, waarom kan je lezen in “Wie bracht hem hier?” Ik zou alleen graag meer bewijzen in bronnen zien… maar deze bron gaat dat mij niet geven.

Bij al deze jongetjes denk ik ook aan het project “Nog Onbekend” en vraag mij af of misschien één van deze jongetjes geschilderd is. Waar zouden ze gebleven zijn, zouden ze nazaten hebben in Nederland….. Zou eentje ook na zijn doop de naam Christiaan hebben gekregen?
Ooit pluis ik dat allemaal uit!

Dankzij Mark (Dank!) weet ik dat Jan Pranger ook met een bediende naar Nederland kwam.
Zou deze bediende de man op het schilderij met Jan Pranger zijn? Hij zit in ieder geval in ons project als “Nog Onbekend Nr 4” en wie weet wat er gevonden gaat worden!

Mijn volgende stap voor Christiaan zijn reis van de Kust naar Nederland is Texel!
Hier kwamen tenslotte de schepen aan van de West Indische compagnie.
Wordt vervolgd!